AI-vaardigheden: Hoe bereid je studenten voor op de arbeidsmarkt in een tijd van snel veranderende AI-tools

Kunstmatige intelligentie (AI) heeft al een flinke impact gehad op het onderwijs en de academische wereld. Het biedt voordelen zoals gepersonaliseerd leren en chatbots die studenten en docenten snel toegang geven tot informatie. Maar naarmate AI-tools steeds toegankelijker worden, brengen ze ook uitdagingen en zorgen met zich mee die dringend aandacht vereisen.

De dringende noodzaak van verantwoord AI-gebruik in het onderwijs

Stel je voor: een student levert een onderzoek in dat goed geschreven en onderbouwd lijkt. Maar bij nader inzien blijken de bronnen verzonnen, zijn de argumenten oppervlakkig en kan de student zijn of haar eigen conclusies niet toelichten. Dit is de realiteit waarmee docenten en bibliothecarissen vandaag de dag te maken hebben. Het is al lang geen vraag meer óf studenten AI gebruiken, want dat doen ze al. Uit een wereldwijd onderzoek van de Digital Education Council blijkt dat 86% van de studenten AI inzet tijdens hun studie. De echte vraag is: hoe kunnen onderwijsinstellingen studenten leren om AI op een verantwoorde en effectieve manier te gebruiken? Die vaardigheid is nu al onmisbaar op de arbeidsmarkt. Of proberen we het gebruik van AI te verbieden, met als gevolg dat studenten in het geheim teruggrijpen op onbetrouwbare tools en niet-gecontroleerde bronnen, met alle risico’s voor de academische integriteit van dien? Wie verder kijkt dan de academische wereld, ziet dat studenten die leren om kritisch en verantwoord met AI om te gaan, straks beter voorbereid zijn op een werkveld waarin AI steeds vaker wordt ingezet. Uit het LexisNexis Future of Work Report 2025 blijkt dat 79% van de professionals de afgelopen maanden generatieve AI-tools heeft gebruikt. Het is dus aan onderwijsinstellingen om studenten de juiste vaardigheden bij te brengen voor deze AI-gedreven toekomst.

De risico’s van ongereguleerd AI-gebruik in het onderwijs

Zonder toezicht kan AI de fundamenten van academische integriteit ondermijnen. Foutieve informatie en zogenaamde “hallucinaties” kunnen studenten op het verkeerde been zetten en de kwaliteit van hun werk aantasten. Te veel vertrouwen op AI-gegenereerde teksten kan de eigen stem van studenten doen verdwijnen, waardoor hun werk niet meer te onderscheiden is van dat van een machine. Daarnaast maken veel docenten zich zorgen dat studenten door AI als gemakzuchtige oplossing te gebruiken, onvoldoende kritische denkvaardigheden en onderzoeksvaardigheden ontwikkelen, en juist die zijn cruciaal voor academisch én professioneel succes. Er zijn ook ethische bezwaren: sommige AI-tools verzamelen en gebruiken gebruikersdata zonder transparantie, wat vragen oproept over privacy en gegevensbeveiliging. Zeker in een academische omgeving waar gevoelige gegevens, studenteninformatie en onderzoeksresultaten worden verwerkt. Als onderwijsinstellingen geen actie ondernemen, lopen ze het risico dat AI de spelregels bepaalt in plaats van zelf heldere richtlijnen vast te stellen. Bovendien kan het gebruik van AI-modellen die zijn getraind op auteursrechtelijk beschermd materiaal leiden tot juridische risico’s en reputatieschade.

Verantwoord AI-gebruik stimuleren binnen het onderwijs

Onderwijsinstellingen moeten het voortouw nemen in het verantwoord inzetten van AI, beginnend met duidelijke richtlijnen over wanneer en hoe studenten AI mogen gebruiken. Docenten kunnen verantwoord gebruik stimuleren door transparante afspraken te maken over wat wel en niet acceptabel is binnen het academisch werk. Structuur kan helpen: bijvoorbeeld door studenten te verplichten om AI-bronnen na te trekken, opdrachten te geven waarin ze met originele bronmaterialen moeten werken, of oefeningen waarbij ze dieper moeten ingaan op de inhoud in plaats van oppervlakkige samenvattingen te maken. Ook kunnen docenten studenten verplichten om originele analyses te geven, AI-informatie te controleren aan de hand van betrouwbare bronnen, en altijd te verwijzen naar gevalideerd materiaal. Zo leren studenten AI zien als hulpmiddel in plaats van vervanging van hun eigen denkwerk. Universiteiten kunnen bovendien trainingen en hulpmiddelen aanbieden aan zowel studenten als medewerkers, zodat zij de mogelijkheden en beperkingen van AI beter begrijpen. Workshops en klassikale gesprekken over het herkennen van onjuiste AI-informatie, het factchecken van AI-output, en het ontwikkelen van kritisch denkvermogen zijn hierbij waardevolle instrumenten.

AI om te versterken, niet om te vervangen

AI moet onderwijs ondersteunen, niet het zelfstandig denken vervangen. Het kan studenten helpen met onderzoek, informatie uit lange teksten halen of ingewikkelde onderwerpen samenvatten. Maar uiteindelijk kan AI het kritische denkvermogen dat nodig is voor succes niet vervangen. Studenten die leren om AI op een verantwoorde manier in hun onderzoek te integreren, leren ook kritisch kijken naar de betrouwbaarheid van AI-informatie. Ze leren navigeren tussen kansen en valkuilen, en ontwikkelen vaardigheden die steeds belangrijker worden op de arbeidsmarkt. Onderwijsinstellingen kunnen daarom cursussen aanbieden waarin zowel traditionele als AI-geassisteerde onderzoeksmethoden aan bod komen. Docenten en bibliothecarissen kunnen AI presenteren als startpunt voor onderzoek, maar tegelijkertijd studenten trainen in hoe zij zelf tot verantwoorde conclusies komen. Zo krijgen zij een relevante en toekomstbestendige vaardigheid in handen.

AI om academische integriteit waarborgen

Niet elke AI-tool is even geschikt. Onderwijsinstellingen kunnen bewust kiezen voor tools die transparantie bieden, betrouwbare bronnen gebruiken, privacy respecteren en studenten voorbereiden op professioneel gebruik van AI. Een voorbeeld daarvan is Nexis+ AI, dat generatieve AI combineert met ’s werelds grootste collectie nieuwsbronnen die zijn goedgekeurd voor AI-gebruik. Met Nexis+ AI kunnen studenten hun onderzoek starten met onderbouwde, betrouwbare antwoorden, relevante inzichten uit lange documenten halen en eventueel een eerste opzet maken van hun paper. Door dit soort tools in te zetten, versterken instellingen het onderzoekend vermogen van studenten zonder concessies te doen aan integriteit.

Een gids in verantwoord AI-gebruik

AI verdwijnt niet meer. Onderwijsinstellingen hebben de keuze: ze kunnen AI een plek geven binnen verantwoord onderwijs, of de controle verliezen. Door proactief beleid te voeren, docenten en studenten op te leiden en transparante tools te kiezen, behouden instellingen hun academische waarden én leiden ze studenten op voor een werkveld waarin AI onmisbaar zal zijn.

Ontdek Nexis+ AI